تاریخ فلسفهی سیاسی، علاوه بر اینکه به ما کمک میکند اصل و ریشهی خودمان را فهم کنیم، بصیرتی اساسی برای فهم دلایل اینکه چرا دیدگاههای فعلیمان را داریم به ما میدهد. با مقایسهی اندیشههای خودمان با اندیشههای گذشتگان، میتوانیم مفروضات حیاتی دربارهی سؤالات فلسفی گستردهتر دربارهی ماهیت واقعیت، هستی، احتمال دستیافتن به نوعی از شناخت، شناختپذیری حقیقت اخلاقی، طبیعت انسان، و احتمال بهبود و کمال بخشیدن به انسان را دریابیم. فلسفهی سیاسی یک رشتهی اشتقاقی است. اندیشههای سیاسی هر متفکّری سخت تحتتأثیر پاسخهایی است که به این سؤالات غائی میدهد. بنابراین، اگر متفکری دیدگاه خاصی دربارهی طبیعت انسان یا حقیقت اخلاقی دارد، این دیدگاه، عمیقاً بر آن صورت سازمان سیاسی که مرجّح میدارد تأثیر میگذارد. با وارسی طیفی از فلسفههای سیاسی که دیدگاههای مختلفی را دربارهی جهان سیاسی عرضه میکنند و در ضمن پاسخهای مختلفی که به این سؤالهای غائی میدهند، به فهم ارتباطهای میان اجزاء یک فلسفهی سیاسی معین نائل میشویم و میفهمیم چگونه میان این اجزاء کنش و واکنش وجود دارد و چه کارکردی پیدا میکنند. اندیشههای سیاسی ما تصادفی نیستند. این اندیشهها از عناصر بنیادین جهانبینی کلّی ما نشئت میگیرند. رسیدن به بصیرتی ژرفتر دربارهی اینکه چرا ما چنین فکر میکنیم به ما کمک میکند که در مفاهیم سیاسیمان دقیق شویم و احتمالاً در آنها تجدیدنظری بکنیم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مرور کتاب
فرزاد نعمتی
جورج کلوسکو، استاد فلسفه سیاسی دانشگاه ویرجینیا در چهار دهه اخیر در حوزههای نظریه تحلیلی و نظریه هنجاری در سیاست و فلسفه سیاسی آثاری چون «توسعه نظریه سیاسی افلاطون» (۱۹۸۶)، «اصل انصاف و الزام سیاسی» (۱۹۹۲)، «تعهدات سیاسی» (۲۰۰۵)، «کتاب راهنمای تاریخ فلسفه سیاسی آکسفورد» (۲۰۱۱)، «دگرگونی لیبرالیسم آمریکایی» (۲۰۱۷) و «چرا باید قانون را رعایت کنیم؟» (۲۰۱۹) را نگاشته است.
پیش از اینها اما در دهه ۱۳۸۰، این خشایار دیهیمی بود که ترجمه اثری دوجلدی از کلوسکو بهنام History of Political Theory را در دستور کار قرار داد. این کتاب را کلوسکو در دو جلد نوشته است. جلد اول به دوران کلاسیک و قرون وسطی میپردازد و جلد دوم به دوران مدرن. دیهیمی اما در ترجمه هم عنوان کتاب را کمی تغییر داد، هم برای رعایت حجم متناسب کتاب، آن را به چهار جلد تقسیم کرد: دوران کلاسیک، قرون وسطی، از ماکیاولی تا منتسکیو و درنهایت، از روسو تا مارکس.
ترجمه سه جلد نخست را دیهیمی خود به سرانجام رسانید و این کتابها در برخی از دانشگاههای کشور نیز برای درس تاریخ فلسفه سیاسی غرب مورد استفاده اساتید و دانشجویان قرار گرفتند. البته در همان زمان سیدجواد طباطبایی در نقدی نسبت به این ترجمه که با عنوان «ترجمه و تفنن!» در تارنمای «فرهنگ امروز» منتشر شد، نکاتی درباره «پیامدهای نامطلوب انتقال پژوهشهای حوزه علوم انسانی از دانشگاه و نهادهای پژوهشی به حوزه عمومی» مطرح کرد و در آن ضمن بیان برخی خطاهای راهیافته به ترجمه، بدین نکته اشاره کرد که کتاب کلوسکو اگرچه در مقایسه با «تاریخ فلسفه سیاسی» که زیر نظر لئو اشتراوس و کراسپی در آمریکا و «تاریخ اندیشه سیاسی» که در فرانسه زیر نظر آلَن رنو انتشار پیدا کرده، اثری مقدماتیتر است، اما باتوجه به فقری که در ترجمه کتابهای تاریخ فلسفه سیاسی در ایران وجود دارد و دانشجویان علوم سیاسی را ناچار از مراجعه به ترجمههایی چون «خداوندان اندیشه سیاسی» نوشته مایکل فاستر و «تاریخ نظریات سیاسی» اثر جرج ساباین میکند، ترجمه دقیق آن میتواند مغتنم باشد.
دیهیمی هم نوشته طباطبایی را بیپاسخ نگذاشت و جدا از پذیرش این نکته که ممکن است خطاهایی به ترجمه راه پیدا کرده باشد، به این نکته اشاره کرد که اولاً این کتاب را از بین 50 کتاب که در این زمینه خوانده است، برای ترجمه انتخاب کرده و ثانیاً در نظرسنجی از یکی از اساتید دانشگاه آکسفورد در این باره نیز، نظر آن استاد بر ترجمه کتاب کلوسکو مثبت بوده است.
به هر روی، هرچه بود و گذشت، از سال ۱۳۸۹ که ترجمه جلد سوم این کتاب چاپ شد، بسیاری پیگیر ترجمه جلد چهارم آن بودند اما سالها خبری از بازگردان این جلد نبود تا اینکه در ماه اخیر، ترجمه این جلد با مترجمی دیگر بر ویترین کتابفروشیها نشست؛ مسعود آذرفام دانشآموخته دکتری علوم سیاسی در دانشگاه تهران، مولف کتاب «مدرنیته مشروع است: بازسازی و بررسی منازعه مشروعیت عصر جدید» و مترجم آثاری در حوزه اندیشه سیاسی و فرهنگ غرب چون «درآمدی بر فهم ایدئالیسم آلمانی»، «رمانتیسم آلمانی»، «روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن»، «پس از هگل» و… که شاید با چنین سوابقی برخی نگرانیهایی را که مرحوم طباطبایی درباره ترجمه متون تخصصی علوم سیاسی به دست افرادی غیردانشگاهی داشت، برطرف کند.
به هر روی، جلد آخر کتاب کلوسکو شامل بررسی اندیشه سیاسی ژان ژاک روسو، ادموند برک و اندیشه سیاسی محافظهکارانه، لیبرالیسم سودجویانه (جرمی بنتام، جیمز میل و جان استوارت میل)، هگل و مارکس در ۵۰۰ صفحه میشود.
بدینترتیب ترجمه کتاب دوجلدی کلوسکو به فارسی به پایان رسید و اینک خوانندگان ایرانی دوره کامل این اثر را در اختیار دارند و میتوان قضاوتی دقیقتر درباره کلیت این اثر در اختیار داشت. از ویژگیهای نوشته کلوسکو میتوان به رفت و برگشت او میان متون سیاسی و زمینه سیاسی و اجتماعی و گاه احوالات شخصی فلاسفه اشاره کرد؛ امری که هم یک انتخاب روششناختی است، هم باعث میشود مخاطبان علاقهمند به درکی کلی از آرای این متفکران نیز بتوانند این اثر را مطالعه کنند.
اولین نفری باشید که نظر خود را درباره این کتاب مینویسد.
